Op het moment lees ik En dan nog iets van Paulien Cornelisse. Haar amusante analyses zetten me aan het denken. Vandaar dat ik daar een paar keer over wil schrijven. Dit keer gaat het over de intrinsieke waarde van ‘een proces’.

Druilerige woensdagmiddag op een gemeentekantoor in een kleine kern. Ik heb een interview met twee ambtenaren over een duurzaam en innovatief herstuctureringsproject. Duur project ook, kosten: ruim 5 miljoen. Zoveel nullen kan ik me altijd moeilijk voorstellen. De mannen vertellen bevlogen over ‘hun project’, maar ook over ‘de weerstand van de kritische populatie’. Met de onmiddellijke aanvulling ‘dat ik dat maar niet zo moet opschrijven’.

Een van de mannen doet me denken aan Herman Finkers, hij heeft een vriendelijke snor. Ik vind hem stiekem wel sympathiek. Plots buigt hij naar me toe. “Dat was…” – hij laat een betekenisvolle stilte vallen om de spanning op te bouwen – “… behoorlijk arbeidsintensief.” Hij glimlacht flauwtjes.

Aha, denk ik, het was ‘een proces’! Ik zeg het bijna hardop tegen de man, maar houd me op het laatst in. In gedachten ga ik naar pagina 43 in het boek van Paulien. Ze schrijft daar:

Een proces, dat is nooit iets leuks. Het is iets moeizaams, iets waar je ‘doorheen moet’. […] In dit gebruik van ‘proces’ lijkt het of het doormaken ervan noodzakelijk is. Dat je er uiteindelijk ‘sterker uit komt’ dan wanneer alles in één keer goed was.

Ik verdenk de twee ambtenaren ervan dat ze bewust ‘een proces’ hebben gecreëerd met een rücksichtslos eerste voorstel: een geluidswal van vier meter hoog aan een doorgaande weg. De ‘kritische’ bewoners reageerden woedend op dit draconische plan. Begrijpelijk, geven de mannen nu toe.

Goed. Een proces dus. Volgens Paulien hebben psychologen, coaches en trainers het woord ‘proces’ populair gemaakt. Ooit was niet ieder proces vervelend. Dan moest je er nog bij zeggen wat voor proces het was. Een ‘moeizaam proces’ bijvoorbeeld, of een ‘leerzaam proces’.

Inmiddels weet iedereen dat een proces altíjd stroef verloopt en volstaat de uitdrukking ‘een proces’. Ik vermoed dat vooral ambtenaren de intrinsieke waarde van het woord door en door kennen. Eindelijk kon ik het woord een keer gebruiken in de moderne betekenis én in de juiste context. Daarmee zou ik onmiddellijk een intense band hebben met mijn gesprekspartners.

Ik deed het niet. Ik heb het namelijk niet zo op ‘processen’. Helemaal niet als ze arbeidsintensief zijn.

>> Lees ook En dan nog iets [2] over nummerborden/letterborden.
>> Lees ook En dan nog iets [1] over de woorden ‘mogen’ en ‘moeten’.