Spreekwoorden en gezegden. Herman Finkers wist er wel raad mee in zijn Spreukjesbos:
“De zon kwam op en de aarde draaide zich nog eens lekker om. Het was ochtend in Het Grote Spreukjesbos. Een spreukjesbos is een bos dat vol zit met spreukjes. Zoals: bomen, waardoor men het bos niet meer ziet, onkruid dat maar niet vergaat, vogeltjes die zingen zoals ze gebekt zijn… en één zwaluw. U begrijpt wel dat in een spreukjesbos de ochtendstond goud in de mond heeft.”
Cabaretiers zijn meesters in het maken van woordgrappen. Door bekende uitspraken, spreekwoorden en gezegden net even anders te gebruiken, krijgen ze de lachers vaak eenvoudig op hun hand. Hans Teeuwen doet dat ook in zijn versie van het Bijbelverhaal:
“Er kwamen drie wijven uit het oosten en die hadden broodkruimels gestrooid om de weg niet kwijt te raken. Maar toen had Jezus die broodkruimels in vissen veranderd en hij zei tegen die vissen: ‘Sta op en loop’.”
Spreekwoorden en gezegden
Zelf ben ik er ook best goed in, spelen met spreekwoorden. Helaas is dat niet altijd bewust. Ik ben een meester in het verkeerd gebruik van uitdrukkingen en gezegden, al zeg ik het zelf. Zo heb ik altijd brood in het laatje en geld op de plank, en laatst sprak ik over iemand die veel vingers in de pap te brokkelen had. Lachwekkend natuurlijk, maar ook wel pijnlijk voor iemand die dagelijks met taal bezig is.
Rozenschijn en manegeur
Tegelijkertijd vind ik het vooral leuk. Als iemand in het programma Ik Vertrek zegt dat het nog geen rozenschijn en manegeur is betrap ik mezelf erop dat ik me afvraag hoe de maan ruikt. De stiekeme foutjes zetten je aan het denken. Je ontdekt dat er verschillende spreuken zijn met vrijwel dezelfde betekenis en je raakt geïnteresseerd in de herkomst van onze uitdrukkingen. Of zou ik er korte metten mee moeten maken en mijn spreekwoordenboek (want dat heb ik natuurlijk wel) op mijn nachtkastje moeten leggen? Dat is de grote hamvraag.
Korte metten?
Maar goed, om dus maar een voorbeeld te noemen: korte metten maken, wat zijn metten eigenlijk? Google leidt je meteen naar de website van Onze Taal: ‘Metten zijn gebeden die rond drie uur ’s ochtends gezongen werden. Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) vermeldt dat de uitdrukking korte metten maken oorspronkelijk stond voor het snel bidden van de metten, zodat men snel weer wat anders kon gaan doen.’ Weer wat geleerd. En als er korte metten zijn, moeten er ook lange metten zijn. Toch? Een gebed zonder eind…
Spreewkoorden dus
Het blijft ontzettend leuk om je te verdiepen in taal en te spelen met woorden. Ik schaam me er dus ook niet langer voor dat er bij mij duizend in een dozijn zitten en dat ik me geregeld verspreek. Sterker nog, ik stel voor dat we daar een nieuw woord voor gaan gebruiken: spreewkoorden (in plaats van spreekwoorden). Overigens, ik ben niet de enige met deze afwijking:
Soms hoor je in de trein aparte uitspraken van medereizigers. Ze zijn niet helemaal correct, maar wel creatief bedacht 🙂 pic.twitter.com/tSwZNVgJwT
— NS online (@NS_online) March 2, 2017
Dus. Doe je mee? Laat me weten: wat zijn jouw spreewkoorden?